Чӑваш Енӗн делегацийӗ Тутарстанра пулнӑ. Сумлӑ йыш мухтавлӑ ентешӗмӗр, тӑван халӑхӑмӑра ҫутта кӑларнӑ Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалласа унӑн тӑван ҫӗрӗ ҫинче ирттернӗ астӑвӑм кунне хутшӑннӑ.
Чӑваш Енрен кайнӑ делегацире Чӑваш Енӗн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗн ҫумӗ Елена Чернова, Чӑваш Енри халӑхсен ассамблейин ертӳҫи Лев Кураков, Чӑваш Енри Халӑхсен туслӑхӗн ҫурчӗн пуҫлӑхӗ Алексей Иванов, «Чӑвашкино» тата электрон документацин архивӗн ӗҫченӗсем, общество пӗрлешӗвӗсен пайташӗсем, республикӑри МИХсенче тӑрӑшакансем пулнӑ.
Хӑнасене Тутарстанри Теччӗ райоӗн культура пайӗн пуҫлӑхӗ, Кӑнна Кушки ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Гаврилов, Кӑнна Кушкинчи Иван Яковлев музейӗн ертӳҫи Алексей Пыркин, Теччӗ районӗнчи чӑвашсен наципе культура центрӗн ертӳҫи Володар Тимофеев, ял ҫыннисем ӑшшӑн кӗтсе илнӗ.
Иван Яковлева асӑнса митинг иртнӗ, унӑн палӑкӗ патне чечек хунӑ.
Юпа уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Шупашкарта наци тумӗсен «Чувашия многоликая» (чӑв. Нумай сӑнлӑ Чӑваш Ен) III фестивалӗ иртӗ. Меропрятие Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви пулӑшнипе Халӑхсен туслӑх ҫурчӗ йӗркелет. Вӑл Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче иртмелле.
Фестивале Чӑваш Енри паллӑ художник-модельерсем, хӑй тӗллӗн вӗреннӗ этнографи тата фольклор ушкӑнӗсем хутшӑнӗҫ.
Подиумпа утакансем наци тумтирне театрализациленӗ спектакль евӗр кӑтартӗҫ.
Фестивале пуҫласа 2013 ҫулта ирттернӗ. Ӑна йӗркелекенсем пӗлтернӗ тӑрӑх, мероприяти тӗллевӗ — чӑваш наци культурине упраса хӑварма тата аталантарма пулӑшасси. Фестиваль юпа уйӑхӗн 20-мӗшӗнче 13 сехетре пуҫланмалла.
Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗпе Чӑваш Енӗн культура министрӗ хушшинче ӑнланмалӑх сиксе тухнӑ. Ҫапла пӗтӗмлетме пулать коллективӑн пайташӗсем РФ Федераци Канашӗн ертӳҫин ҫумӗ, Чӑваш Енӗн пӗрремӗш президенчӗ Николай Федоров ячӗпе шӑрҫаланӑ ҫырӑва вуласан.
Унта Чӑваш патшалӑх юрӑпа ташӑ ансамблӗ ҫитес ҫул 95 ҫул тултарассине пӗлтернӗ. «Юбилейччен ансамбль пурӑнса ҫитесси иккӗленӳллӗ», — тенӗ коллективпа пухӑнса хатӗрленӗ ҫырура. Унта Чӑваш Енӗн культура министрӗ халӑх инструменчӗсен ансамблӗ симфони оркестрӗнчен, балалайка фортепианӑран мӗнпе уйрӑлса тӑнине ӑнланман ҫын пек ҫавӑрттарса хунӑ. Константин Яковлев 2017 ҫул вӗҫенче ансамбль директорӗн тивӗҫне пурнӑҫлама Юрия Романько баяниста шаннине аса илнӗ. Халӗ министр ансамблӗн илемлӗх ертӳҫине Юрий Васильева хӗсӗрлет имӗш. Ӑна пысӑк пуҫлӑх ҫынсен умӗнчех мӗскӗнлетет, пуҫиле ӗҫ пуҫарассипе хӑратать, хӑй ирӗкӗпе ӗҫрен кайма заявлени ҫырма хистет-мӗн.
Авӑн уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ Чечняна тухса кайнӑ. Унта вӑл Раҫҫейӗн Культура министерствин Гастроль агентстви пулӑшнипе иртекен «Пысӑк гастрольсем» проекта хутшӑннӑ май ҫул тытнӑ.
Чӑваш Енри «пуканесем» Чечняра «Голубка» мюзикла, Петӗр Хусанкай хайлавӗ тӑрӑх «Ҫӗр ҫинче мӗн чи вӑйли» моноспектакль-юмаха, А. Пушкинӑн «Сказка о рыбаке и рыбке» юмахӗ тӑрӑх хальхилле лартнӑ ӗҫе, М. Супонинӑн «Бука» интерактивлӑ спектакльне тата Е. Лисинан «Хупах хӑлхаллӑ Илюк» мультимедиллӗ спектакльне лартӗҫ. Чӑваш артисчӗсен сумлӑ делегацийӗ Чечняра авӑн уйӑхӗн 22-мӗшӗччен пулӗ.
Юпа уйӑхӗнче Чечняри артистсем гастрольпе пирӗн пата килӗҫ. ЧР Культура министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗсен те репертуарӗ анлӑ пулмалла.
Чӑваш Енре ҫитес ҫул Театр ҫулталӑкне палӑртӗҫ. Маларах РФ Президенчӗ ун пек хушӑва Раҫҫей шайӗнче йышӑннӑччӗ. Ҫавна кура пирӗн республикӑра та Театр ҫулталӑкне ирттерме хатӗрленеҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн Культура, наци ӗҫесен тата архив ӗҫӗн министерствин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, пирӗн республикӑра Театр ҫулталӑкне палӑртма тӗп мероприятисен планне хатӗрленӗ.
Ведомствӑра хыпарланӑ тӑрӑх, ҫитес ҫул театрсен пурлӑхпа техника никӗсне лайӑхлатассипе ӗҫлемелле. Культура учрежденийӗсен ӗҫченӗсене патшалӑх енчен пулӑшмалла.
Пысӑк калӑпӑшлӑ фестивальсем иртессине те планласа хунӑ. Ҫав шутра — йӑлана кӗнӗ Пӗтӗм тӗнчери балет фестивалӗ, Пукане театрӗсен «Карусель сказок» (чӑв. Юмахсен кӑруҫҫӗлӗ) пӗтӗм тӗнчери фестивалӗ.
Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, культурӑпа ӳнер тытӑмӗнче вӗренекенсене республика Элтеперӗн ятӗнчен стипенди пама ҫырусем йышӑнаҫҫӗ. Вӗсене ҫурла уйӑхӗн 10--мӗшӗнче 12 сехетрен кая юлмасӑр Чӑваш Енӗн патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче йышӑнаҫҫӗ.
Асӑннӑ сферӑн организацийсенче вӗрекнекенсене 400-шер (Культура министерствин сайтӗнчи хыпарта ҫапла ҫырначчӗ) тенкӗшер 5 стипенди тивӗҫӗ.
Укҫана тивӗҫес текенсен этемлӗхне те (чӑнах-чӑнах («обладающим высокими гражданскими качествами» тенӗ), пултарулӑхне те, вӗренӳре епле ӗлкӗрсе пынине те шута илӗҫ. Тата вӗсен лайӑх вӗренсе пымалла, тӗрлӗ конкурса, олимпиадӑна, турнира, смотра хутшӑнмалла.
Иван Яковлев ҫуралнӑ ялта, Тутарстанри Теччӗ районӗнчи Кӑнна Кушки ялӗнче, аслӑ вӗрентекенӗмӗр ячӗллӗ парк уҫасшӑн. Ҫак ӗмӗтпе Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Эдуард Бахмисов пӗлтӗр ҫунатланнӑ. Халӗ Кӑнна Кушкинче ҫӗнӗ проекта хута ярассипе тӑрӑшаҫҫӗ.
«Хыпар» хаҫата Эдурад Бахмисов пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл Теччӗ районӗнчи «кашни яла ҫитсе курма» тӗв тунӑ хыҫҫӑн машинӑпа икӗ кун ҫӳренӗ, унтах ҫӗр каҫнӑ. «Савӑнмаллине те куртӑм, анчах чылай ялта пушӑ ҫурт йышлине асӑрхарӑм. Юхӑннисем те, ишӗлсе аннисем те пур. Ҫакӑ пӗлтӗр пулчӗ. Чӑваш ялӗсем пӗтес хӑрушлӑх пур. Вӗсен ячӗсем архивсемсӗр пуҫне ниҫта та ҫырӑнса юлман. Ара, хӑй вӑхӑтӗнче Иван Яковлев ҫав ялсем тӑрӑх та ҫӳренӗ-тӗр, шкулсем те уҫнӑ пулӗ. Ҫапла майпа Аслӑ вӗрентӳҫӗн ялӗнче ун ячӗллӗ парк тӑвас шухӑш ҫуралчӗ», — ӑнлантарнӑ Эдурад Бахмисов Надежда Смирнова журналиста.
Парка Кӑнна Кушкинчи шкулпа Иван Яковлевӑн музейӗн территорийӗнче тума пуҫланӑ та ӗнтӗ. Ҫак ӗҫре вырӑнти халӑх та, культура ӗҫченӗсем те, Чӑваш Енӗн культура министрӗ Константин Яковлев та пулӑшаҫҫӗ иккен.
Тутарстанри Кӑнна Кушки ялӗнче Иван Яковлев ҫуралнӑранпа 170 ҫул ҫитнине халалласа кино ӳкерес ӗҫе пуҫӑннӑ.
Документлӑ фильмӑн пӗр пайӗ валли ӗҫсене букварь авторӗн, чӑваш алфавитне йӗркеленӗ ҫыннӑн тӑван ҫӗрӗ ҫинче пухнӑ. Кино ӳкерекенсем Тутарстанра утӑ уйӑхӗн 24-мӗшӗнче пулнине Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫесен тата архив ӗҫӗн пресс-служби паян ирпе пӗлтернӗ.
Министерствӑн сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, фильма хатӗрлессипе «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документацин архивӗ ӗҫлет. Документлӑ кино ӳкерекенсем кӳршӗллӗ регионти Теччӗ район администрацийӗ тата Кӑнна Кушкинчи И.Я. Яковлев музейӗ фильма ӳкерес ӗҫре самай пулӑшнине палӑртнӑ. Уншӑн ушкӑн вӗсене тав тунине пӗлтернӗ.
Утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче Ольга Ухсайпа тӗл пулу иртнӗ. Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен, архив ӗҫӗн министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫывӑх вӑхӑтра О. Ухсай хӑйӗн юбилейне паллӑ тӑвӗ. Вулавӑшри курнӑҫу ҫавна халланӑскер пулнӑ. Унта О. Ухсайӑн тусӗсем, ентешӗсем, культура, ӳнер ӗҫченӗсем, ҫыравҫӑсем, журналистсем пухӑннӑ.
Ольга Яковлевна — Чӑваш халӑх поэчӗн Яков Ухсайӑн тата паллӑ прозаикпа драматургӑн Мария Ухсайӑн хӗрӗ. Ашшӗ-амӑшӗн эткерлӗхне упраса хӑварас тесе вӑл Квславкка районӗнчи Карачра Яковпа Мария Ухсайсен музейне, Пушкӑртстанри Пелепей районӗнчи Слакпуҫӗнче Яков Ухсайӑн музей-ҫуртне уҫнӑ, Ухсайсен Шупашкарти хваттерӗнче ӗҫ пӳлӗмӗсене упраса хӑварнӑ, Ухсайсен ӗҫӗсене пичетленӗ.
Чӑваш автономине йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалласа ирттермелли мероприятисем валли федераци хыснинчен 429,9 млн тенкӗ уйӑрӗҫ. Ҫакӑн пирки ҫак Чӑваш Енӗн Правительствин ҫуртӗнче иртнӗ канашлура асӑнса хӑварнӑ. Шупашкара йӗркеленӗренпе 550 ҫул, Чӑваш автономине — 100 ҫул ҫитнине уявлассине утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче иртнӗ хатӗрленӳ комиссийӗн ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ.
Автономин пӗр ӗмӗрхине ирттерме уйӑракан укҫана виҫӗ ҫулта пӗр пекшер виҫепе — кӑҫалтан пуҫласа 2020 ҫулччен 143,3-шер миллион тенкӗшер — уйӑрӗҫ. Ҫакна РФ Культура министерствипе килӗшӳ тусах палӑртнӑ.
Шупашкарӑн 550 ҫулхине уявлама вара Мускавран укҫа уйӑрассине хутпа палӑртман. Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, нухрата федерацин тӗллевлӗ программисене хутшӑнса илмелле. Ҫапла майпа 7,7 миллион тенкӗ укҫа илессе шанаҫҫӗ.
+20.3 °C